Psychotherapeute Clarissa Pinkola Estes, de schrijfster van het boek De ontembare vrouw, zei eens dat veel vrouwen eerst het hele huis schoonmaken en dan pas aan hun creatieve werk beginnen. Dit heeft het gevaar dat we voor altijd aan het schoonmaken en aan het opruimen zullen zijn, want er is altijd nog wel iets te doen (note to self: ik moet nog steeds een paar plekken schimmel bij het raam weghalen) en dat we niet toekomen aan wat werkelijk belangrijk voor ons is. Ik denk de laatste tijd iedere dag aan CPE’s woorden. Want ik zie hoe ik met mijn gestofzuig wél het huis weer schoon heb, maar tevens de tijd heb weggezogen die ik had kunnen besteden aan mijn boek over Ziek van verlangen-zijn. Waar ik overigens inmiddels al vier hele jaren mee bezig ben. ‘Wat is belangrijker?’, vraag ik me af als ik weer de afwas aan het doen ben, ‘de vaat wegruimen of de energie en de tijd die ik nu heb, besteden aan het afmaken van mijn boek?’ Ik denk er zoveel over na, dat het me energie kost en dat het me onzeker maakt. Ik vind het oprecht fijn om een schoon huis te hebben, maar waarom gaat er altijd zoveel tijd inzitten? Waarom is het zoveel makkelijker om te kiezen voor schoonmaken, in plaats van het werk van mijn hart? Waarom hebben de vaat en ik een prima verstandhouding met elkaar, maar ben ik steeds weer bang om naar mijn computer te gaan om te gaan schrijven? Waarom is het zo lastig om een balans te vinden tussen het normale leven en mijn creatieve leven?
Mijn geliefde is voor een aantal dagen weg voor werk. Het huis is nu voor de kat en mij alleen. In het begin mis ik hem. Het duurt altijd even voordat ik ben losgeweekt van het innige contact dat we samen hebben. Alsof er op de eerste dag nog een kleverig goedje op mijn hersenen ligt dat denkt in de wij-vorm en de hij-vorm, in plaats van de ik-vorm. Maar op een gegeven moment ben ik blij alleen te zijn en geniet ik van de stilte in huis. Vandaag riep ik nog uit: “Waarom is het zo stil in huis!?” Waar ik dan weer als een gek om moest lachen. Ik geniet ervan dat ik ‘s avonds niet met hem een plan hoef te smeden over wat we gaan doen die avond. Ik hoef niets te bespreken, niets te regelen met hem, er niet voor hem te zijn als hij in een bad funk zit, ik hoef geen zelfstandig ondernemer gesprekjes met hem te voeren, niet over geld te praten, niets van hem te verlangen, niet te willen dat hij anders is dan hoe hij is. En dat is best wel lekker af en toe. Zo zit ik nu om acht uur ‘s avonds te schrijven, zonder dat ik weet dat hij straks aan me gaat vragen hoe het schrijven ging. Zijn betrokkenheid is lief, en het is op momenten fijn, maar gewoon een potje onverklaarbaar-zitten-‘zijn’ doet me goed. De creatieve ruimte die op de momenten als hij weg is vrijkomt, voelt eigen aan. Als iets wat alleen van mij is. Oorspronkelijk. In plaats van een innig contact met hem, heb ik nu een innig contact met mijn creatieve zelf.
Waarom kan het niet vaker zo zijn? Waarom neemt voor mij, en ik weet door heel veel gesprekken in de afgelopen jaren dat véél vrouwen hier moeite mee hebben, het contact met mijn geliefde zoveel innerlijke ruimte in? Waarom pas ik me aan in de avonden om samen tijd door te brengen en voel ik me wat schuldig als ik het niet doe? Wat voor personage in mij staat op zodra mijn lief in de buurt is en verdwijnt dit personage ook weer als ik alleen ben?
Ik ben hier sinds een aantal jaren van bewust en sindsdien speel ik ermee. Ik zonder me vaker af. Ik volg meer mijn eigen plan. Ik zit met een breiwerkje op de bank, bijvoorbeeld. Of ik geef aan dat ik nog even wil duolingo’en (een taal app), om Japans te leren of verder te studeren op mijn Spaans en even geen tijd voor hem heb. Ook doe ik mee met een storytelling cursus in de stad en heb ik op een andere avond een yoga nidra cursus. Ik kies vegan recepten uit op internet om te koken, omdat ik klaar ben met onze eenvoudige recepten. Ik kies wat we eten. Ik kies voor mezelf. Ik kies voor mijn plezier, dat niets met de zijne of de onze te maken heeft. Ik kies voor mijn leergierigheid en nieuwsgierigheid. Kortom: ik kies voor mijn creatieve zelf. Hij vindt het niet erg. Hij geniet er juist van dat ik zoveel initiatief neem en meer aan mezelf denk. De weerstand en het schuldgevoel, zitten dus helemaal in mij.
Het is interessant te merken hoe hardnekkig het deel in mij is dat zodra het haar geliefde ziet, er helemaal voor hem wil zijn en vooral samen tijd wil doorbrengen, in plaats van in mijn eentje. Dit deel is net zo hardnekkig als het deel in mij dat nog steeds, na al die jaren, zich schuldig voelt om te rusten. Dat als ik overdag moe op de bank lig en me ‘horizontaal oplaad’ (projector life!), ik me een beetje schaam en aan de buren denk die me van buiten kunnen zien en misschien wel denken: “Goh, zij ligt altijd alleen maar op de bank als ik haar zie.” (Note to self: ik wil plissé’s.)
Af en toe speel ik met mezelf een spelletje waarin ik voor mezelf de vraag beantwoord: Als ik niet samen zou zijn met mijn geliefde, dan… Na een steek van pijn, omdat ik dat liever niet wil, voel ik óók hoe fijn het is, om echt alleen mezelf te voelen en niet geparasiteerd te worden door het organisme dat we in 14 jaren tijd hebben gecreëerd dat ‘een relatie’ heet. Ik luister naar wat ik anders zou doen en wat ik anders wil. Ik denk niet aan zijn mening of aan zijn gevoel, ik denk alleen aan mij. Het is een veilig spelletje, want ik wil helemaal niet gescheiden van hem zijn, maar ik heb het wel heel erg nodig om af en toe mezelf deze vraag te stellen. Op deze manier kan ik mijn eigen hart horen spreken. (Soms doe ik dit spelletje ook met mijn geliefde, trouwens. Heel mooi om bij hem te horen wat er dan uitkomt.) De laatste tijd komt vaker naar voren dat ik sowieso veel tijd zou vrijmaken voor het afschrijven van mijn boek. Ik zou niet meer bang zijn voor wat mijn lief ervan gaat vinden en voor het effect dat het publiceren van het boek op mijn relatie gaat hebben. Want ja, daar ben ik heel bang voor. Maar het zou dan niets meer uitmaken. Ik zou dan denk ik ook nog een paar mooie reizen maken in mijn eentje: naar het museum in Canada gaan waar het beschilderde huis van Maud Lewis staat. Naar de grote sequoia bomen in California. Uiteraard denk ik ook aan seks met andere mannen. Ik zou de deceptie van tinder van dichtbij leren kennen. Maar ik weet ook wel dat als mijn relatie echt verbroken zou zijn, ik de eerste jaren zoveel liefdesverdriet heb, dat ik niet moet denken aan andere piemels. En ik ben bang dat mijn (terechte!) vliegschaamte, niet zomaar weg zal zijn.
Ik weet dat een groot deel van mijn gedrag te maken heeft met alle generaties van vrouwen voor mij. De manier waarop ik aandacht geef aan mijn geliefde, zie ik ook mijn moeder doen naar mijn vader. En zag ik ook mijn oma doen naar mijn opa, waar, zo werd gezegd, ‘haar kinderen de kamer uit moesten als hij thuiskwam van zijn werk, omdat ze er dan voor hem wilde zijn.’ Dit is wat ik zag en welke verhalen ik hoorde van kleins af aan. Dit is wat ik onbewust herhaal in mijn eigen leven, als ik niet oplet. Deze verhalen zitten in mijn cellulair geheugen als vrouw: de voorprogrammering van mijn denken en voelen. Mijn meest primaire gedachten, komen van de vrouwen die voor mij gingen. Evenals mijn voelen en mijn handelen. Mijn angsten én de manier waarop ik met die angsten omga, zijn bezield door mama, oma, overgrootmoeder, en verder. Een relatie leven in toewijding is jarenlang een noodzaak geweest in het verleden. Vrouwen waren letterlijk afhankelijk van hun man. In Nederland mocht een getrouwde vrouw pas haar eigen bankrekening openen in 1956. En mocht ze los van haar man reizen. Mijn oma, zoals veel vrouwen in die tijd, moest stoppen met werken zodra ze trouwde. Wat ik hiermee wil zeggen is: autonoom zijn als vrouw is niet vanzelfsprekend. Er zijn meer jaren in de geschiedenis geweest dat deze autonomie er niet was, dan wel. Ook al zijn we anno 2023 letterlijk vrijer, ons voelen en ons denken is dat nog lang niet. Die zijn in de tijd blijven hangen.
Het is dus niet vreemd dat ik, samen met andere vrouwen, me kan voelen zoals ik me voel.
Een vrouw met wie ik nu werk in een intensive, zei laatst: “Voor het eerst realiseer ik me dat de pijnlijke dingen die ik denk, niet mijn eigen stem is, maar een stem is van het vrouwencollectief. Ik heb dit overgenomen. Dit ben ik niet echt. Ik kan die stem nu meer los zien van mij.”
Haar moment, is een heel belangrijk moment. Ik ervaar het zelf ook nog heel vaak, altijd weer opnieuw, alsof het de eerste keer is. Het schrijven van deze blog heb ik eerder ook al eens gedaan op andere manieren (een jaar geleden wilde ik ook zo graag meer tijd voor schrijven maken), ik maakte zelfs een cursus waarin ik het concept over onze voorouders benoem: in de cursus van the deep feminine.
Het blijft iets vreemds: wat als wat ik denk, wat zo’n pijn doet en me van mijn vrijheid berooft, niet mijn eigen gedachte is? Een gedachte die niet uit mijn eigen kern komt? Maar een stem is van vroeger, een andere generatie, die door mij heen spreekt? In de toon van mijn eigen stem? Dat klinkt bijna als sci-fi, maar ik hoe langer ik met dit werk bezig ben (vanaf 2014), hoe meer ik zie dat het waar is.
Ik vraag me steeds vaker af wat er zou gebeuren als ik in plaats van de relatie en in plaats van het huishouden, mijn creatieve zelf op nummer één ga zetten. Wat als het gewicht mag verschuiven? Wat als ik nog meer het speelveld van mijn eigen autonomie ga exploreren? Dat ik nog een stapje verder ga dan mama, oma en mijn overgrootmoeder? (En verder.)
Ik vrees dat ik wel moet. Dit is de enige weg naar meer verbinding met mezelf en met de belofte leven die in me leeft. En niet alleen voor mij zelf alleen. Ook voor andere vrouwen en de generaties na ons. Want vrije, (artistieke) vrouwen zijn aanstekelijk… Wie bewuster wordt van zichzelf, tilt omringenden ook op.
Er is zoveel wat mijn directe aandacht vraagt: het huishouden, mijn relatie, coaching of zelfs het epileren van mijn wenkbrauwen en het aaien van de kat, maar er is ook een subtielere uitnodiging in het leven. Een uitnodiging die er altijd is, maar waar we gemakkelijk overheen kijken omdat andere zaken urgenter lijken te zijn. Een uitnodiging van creativiteit, met of zonder doel, van het maken van een nieuw begin, het leren van een nieuwe taal, instrument of vaardigheid, het doorzetten van een droom (zoals mijn vijfde camino wandeltocht a.s. mei naar de Camino Primitivo in Spanje! Eindelijk!), het exploreren van onze eigen autonomie. Niet omdat we er per sé iets mee zouden moeten bereiken in de zin van ‘een goede pianist worden die zalen vol weet te boeken’, maar omdat ons creatieve zelf met ons het leven wil vieren. Dat deel dat alleen van ons is en van niemand anders. Dat deel waar wij geluk uithalen. Waar geen nieuwe bank, nieuwe kleding of vakantie tegenop kan. Het type geluk dat van binnenuit komt. Het deel waardoor wij meer verbonden raken met onze eigen wijsheid die ons wil leiden in het leven, dwars door de moeilijkste momenten heen.
En ja, dit doen brengt risico’s met zich mee.
Naast de woorden over schoonmaken en kunst, komt ook vaak een citaat uit de nieuwste Spielberg film The Fabelmans, voorbij in mijn gedachten: “Art is no game. Art is dangerous as a lion's mouth. It'll bite your head off.”
Als mijn boek Ziek van verlangen ooit uitkomt, gaat dat een boel in mijn leven teweeg brengen. Ik ben zo verdomde, tenenkrommend eerlijk, dat ik bang ben dat mijn man het niet verdragen kan. Of dat mensen me zullen afwijzen omdat ik mijn innerlijke vuile was buiten heb gehangen. En geloof me: als het echt vuile was was, dan zag je de remsporen, het bloed, brokjes overgeefsel. Ik ben bang. Heel bang. Ik begrijp heel goed van mezelf waarom ik het zo vaak uitstel. Maar als ik dan weer ga zitten, voel ik zo’n sterk vertrouwen en plezier, dat ik het gevaar ervan vergeet. Beide werelden zijn aanwezig in mij.
Beide werelden zijn aanwezig in ons.
De angst, de stemmen van een ander, de stemmen van een collectief én het stille verlangen naar creatie, kunst.
Wij zijn lichamen die geschiedenis in zich dragen. Maar er is ook de lok van de toekomst die door ons heen klinkt en vraagt moedig te zijn en aan het creatieve werk van ons hart te werken.
Ik denk dat alle andere vrouwen, die net als ik eerst schoonmaken, en dan pas hun billen naar de stoel brengen om te gaan werken aan het project van hun hart, het gevaar van waar ze mee bezig zijn, zich heel goed realiseren. Op ieder haar eigen manier. Een angst om onze baan te verliezen, of onze partner, familieleden, vrienden of misschien wel onze gehele huidige manier van leven. Het kan zijn dat het gevaar aantoonbaar is. Maar niet altijd. Vaak verwarren we het gevaar met de merkbare tegenkracht die voortkomt uit het gedrag en het overlevingssysteem van voorgaande generaties. De angsten van hen, die niet de angsten van ons hoeven te zijn.
Maar ik denk ook dat we allemaal denken: Als het inderdaad een tikkeltje gevaarlijk is wat ik doe, laat het huis dan tenminste een beetje opgeruimd zijn. Het moet immers wel lekker ruiken in huis als de hel losbarst.
Voor betalende abonnees volgt onder de foto een uitgebreide reeks inzichtvragen om zelf actief aan de slag te gaan met deze tekst om je bewustzijn over jouw creatieve, wijze zelf te vergroten. Waar zit het gevangen? Hoe kan je het bevrijden? Wat vraagt het van je? In de vragen help ik jou het gesprek met jezelf aan te gaan.
Ben je nog geen abonnee? Wordt abonnee van deze Entering mailing en krijg zo toegang krijgen tot blogs, audioberichten en de Q&A. Je steunt daarmee ook mijn werk. En dat is niet zo maar iets. Je maakt het voor mij mogelijk om dit schrijfwerk te blijven doen! Dankjewel! Klik hier voor een jaarabonnement met ideal voor €55. Of klik op de subscribe button voor het maandabonnement of jaarabonnement met creditcard. Dankjewel!
Andere fijne links:
Website
Werk met mij
De cursus over the deep feminine
Het boek van De ontembare vrouw van Clarissa Pinkola Estes is ook een aanrader. Het is een studieboek dat je leven echt verandert als haar stem jou raakt. Koop het online via jouw favoriete boekhandel, zodat het geld (lokaal) onder de mensen blijft die het nodig hebben. En niet gaat naar die mensen die al héél veel geld hebben. Zo verklein je de enorme kloof tussen arm en rijk.
Raakte deze blog je? Laat een hartje of comment achter!
Liefs,
Anne